KP_Kazimierz_Barszczewski

Kazimierz Barszczewski

Wprowadzenie

Kazimierz Barszczewski – architekt, inżynier, podporucznik rezerwy, przedstawiciel przedwojennego modernizmu w architekturze polskiej, który mimo obiecującej kariery zginął młodo podczas działań wojennych we wrześniu 1939 roku. Jego nazwisko jest dziś stosunkowo mało znane, co sprawia, że przybliżenie jego życia i twórczości ma szczególną wartość dla pamięci o polskiej architekturze międzywojennej.

Wczesne życie i pochodzenie

Kazimierz Barszczewski urodził się 4 marca 1906 roku w miejscowości Jaszczów w powiecie lubelskim, jako syn Pawła Barszczewskiego i Walerii z domu Fijuth¹. W domu rodzinnym miał starszego brata Józefa, młodszą siostrę Janinę oraz brata Edmunda, który zmarł przed narodzinami Kazimierza¹.

Ukończył Państwowe Gimnazjum Męskie im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu, zdając maturę 2 czerwca 1926 roku. W trakcie nauki angażował się w działalność harcerską – był członkiem II Zamoyskiej Drużyny Harcerskiej¹. Następnie podjął studia architektoniczne – początkowo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a ostatecznie dyplom inżyniera architekta obronił na Politechnice Lwowskiej¹.

Działalność zawodowa jako architekt

Po studiach Kazimierz Barszczewski prowadził działalność architektoniczną i budowlaną w Lublinie oraz działał w organizacjach zawodowych architektów. W latach 1935-1937 pełnił funkcję kierownika inspekcji budowlanej w magistracie Lublina, a także wykładał przedmioty zawodowe w Szkole Budownictwa i Liceum Budowlanym w tym mieście². Był członkiem oddziału Stowarzyszenia Architektów RP (SARP) w Lublinie i wcześniej w Krakowie (od 1934)³.

Wybrane realizacje

• Budynek szkół powszechnych nr 8 i 13 w Lublinie (ul. Lipowa 7) — obecnie siedziba V Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie (1938–41, ukończony po wojnie w 1948)³

• Budynek mieszkalny przy ul. Chopina 45 w Lublinie — 3-piętrowy dom mieszkalny zaprojektowany w 1939 roku¹

Przykład budynku szkolnego wskazuje na połączenie funkcji użyteczności publicznej z estetyką modernizmu: pięć połączonych budynków o różnych wysokościach tworzących spójną bryłę¹.

Służba wojskowa i kampania wrześniowa

Kazimierz Barszczewski ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii, uzyskując stopień podporucznika rezerwy². W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany w 2 Pułku Artylerii Ciężkiej w Chełmie i przydzielony jako adiutant do 27 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej¹. W trakcie kampanii wrześniowej dywizjon działał w ramach Armii „Pomorze” i brał udział w bitwie nad Bzurą¹.

Zginął 17 września 1939 roku w trakcie działań wojennych w miejscowości Iłów (mazowieckie) i został pochowany na tamtejszym cmentarzu wojskowym³. Jego śmierć przerwała rozwój kariery zawodowej i twórczej, czyniąc z niego jedną z wielu młodych ofiar wojny, których potencjał nie został w pełni zrealizowany.

Styl, znaczenie i dziedzictwo

Barszczewski zaliczany jest do grona polskich architektów okresu przed 1939 rokiem, reprezentujących nurt modernistyczny — zarówno w formie, jak i w funkcji⁴. Jego budynki — choć inwestycje niektórych ukończone już po wojnie — ukazują dążenie do prostoty formy, racjonalizacji funkcji i estetyki adekwatnej do epoki.

Mimo krótkiej kariery pozostawił po sobie istotny wkład lokalny, szczególnie w Lublinie. Działalność w organach SARP oraz rola w szkolnictwie budowlanym świadczą o zaangażowaniu nie tylko w projektowanie, ale także w kształtowanie środowiska architektonicznego i edukacyjnego miasta.

Jednak z uwagi na śmierć w roku 1939, jego dorobek nie został szeroko rozszerzony ani rozpoznany. Dopiero w ostatnich latach pojawiły się publikacje i audycje przypominające jego postać⁵.

Osobiste życie

5 stycznia 1935 roku w Katedrze w Lublinie Kazimierz Barszczewski poślubił Irenę Marię Bogielską (lat 26, parafia Garbów). Z małżeństwa narodziła się córka Anna Katarzyna 30 kwietnia 1936 roku¹. W rodzinie zachowały się drobne pamiątki – np. zaprojektowana przez niego suknia balowa dla żony czy akwarela przedstawiająca kapliczkę¹.

Upamiętnienie

• Na stronach „In memoriam – Pamięci Architektów Polskich” znajduje się wpis o Barszczewskim jako architekcie, absolwencie Politechniki Lwowskiej, poległym w Bitwie nad Bzurą³.

• Jego karta w bazie „Bohaterowie 1939” potwierdza datę urodzenia i śmierci oraz miejsce pochówku w Iłowie².

• Audycje radiowe (np. w Radio Lublin) przybliżają jego historię i starają się wydobyć ją z zapomnienia⁴⁵.

Podsumowanie

Kazimierz Barszczewski to architekt, który — choć życie przerwane przez wojnę — pozostawił ślad w architekturze Lublina i w historii polskiej modernistycznej myśli budowlanej. Jego wkład, choć niewielki objętościowo, ma znaczenie symboliczne: jest przykładem pokolenia twórców, których kariera została brutalnie przerwana, a których nazwiska i dzieła warto przypominać. Jego budynki nadal trwają i mogą być świadectwem epoki międzywojnia.

Przypisy

¹ lo5.lublin.eu – Architekt Kazimierz Barszczewski
² bohaterowie1939.pl – Barszczewski Kazimierz
³ archimemory.pl – Pamięci Architektów Polskich
⁴ Radio Lublin – Inżynier podporucznik Barszczewski, 15.09.2024
⁵ Radio Lublin – Kazimierz Barszczewski, reportaż Magdy Grydniewskiej, 05.01.2025